Decyzja urzędników wprawia w osłupienie. Znikające świadczenie

Pokonanie każdego stopnia to dla pana Marka z Libiąża ogromne wyzwanie. Mężczyzna rok temu przeszedł rozległy udar. Jego stan był ciężki. Lekarze walczyli o jego życie na OIOM-ie. Od 18 września 2023 roku każdy dzień jest dla pana Marka walką o utrzymanie sprawności.

- Poszedłem tradycyjnie rano do sklepu, no i tak się zatoczyłem w tym sklepie, przewróciłem na ziemię - opowiada Marek Hagno.

- Usłyszałam od lekarza, że mąż miał zawał mózgu, tak to się określa. Lekarz dodał, że stan jest ciężki. Siedziałam codziennie u niego, wyglądał okropnie.  Zaczął się dusić, nie mógł oddychać – mówi Jolanta Hagno.

- Zapalenie płuc doszło. Ciężkie. Po zapaleniu płuc dawali mi jakiś antybiotyk, po którym dostałem bakterii pokarmowej. Na OIOM-ie leżałem nieprzytomny cztery dni – dodaje Marek Hagno.

ZOBACZ: Musi wciąż udowadniać, że nie jest bezdomnym alkoholikiem

Po wielu tygodniach pobytu w szpitalu stan pana Marka na tyle się ustabilizował, że można było przenieść go na oddział rehabilitacyjny. Tylko dzięki ćwiczeniom chory stanął na nogi.

- Na początku to z łóżka ściągali mnie podnośnikiem na wózek. Byłem wiotki jak meduza. Nie liczyłem na to, że w ogóle stanę na nogi, ale udało się – mówi pan Marek.

Przeszedł udar. Absurdalna decyzja urzędników w sprawie świadczenia

W styczniu, po wyjściu pana Marka ze szpitala, małżonkowie zaczęli starać się o uzyskanie wsparcia finansowego dla osób niepełnosprawnych. Pani Jolanta musiała zrezygnować z pracy, by zająć się mężem. W tej chwili małżeństwo utrzymuje się z emerytury pana Marka i z zasiłku pielęgnacyjnego.

- ZUS mi przyznał 300 zł pielęgnacyjnego do emerytury. Ale co to jest 300 zł, to jest jedno wyjście do apteki… - przyznaje mężczyzna.

- Wszystko męża męczy: czy chodzenie, czy wstawanie z łózka, toaleta taka podstawowa… Skutki udaru są też takie, że jest uszkodzony bardzo duży obszar mózgu, mąż się zapomina, nie wie, jaki jest dzień. Schodzenie ze schodów z czwartego piętra sprawia mu bardzo dużą trudność – wylicza Jolanta Hagno.

ZOBACZ: Drżał, że niemiecki Jugendamt odbierze mu dzieci. Są już w Polsce

Kobieta chciała skorzystać ze świadczenia dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Bezskutecznie. Urzędnicy poinformowali małżonków, że powinni wnioskować o nowy zasiłek przyznawany osobom niepełnosprawnym - tzw. świadczenie wspierające. Maksymalnie można otrzymać nawet 4 tys. zł wsparcia.

- Przyjechali - jeden pan i pani - i tylko zadawali te pytania: kto mi paznokcie obcina, kto mnie odwiedza. A nie powiedzieli: „zrób pan przysiad, pokaż jak równowagę utrzymujesz”. Ocenili to na 34 punkty – opowiada pan Marek.

Po złożeniu odwołania odbyła się druga wizyta.

- Druga komisja przyjechała bodajże po miesiącu. Punktów dali 73 – dodaje pan Marek.

- Różnice w punktacji między pierwszą a drugą instancją mogą wynikać z różnych przyczyn. Wszystko zależy od indywidualnego przypadku. Po pierwsze jest to czas, który ubiega od jednej komisji do kolejnej – tłumaczy Renata Grochal, przewodnicząca Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Krakowie.

ZOBACZ: Są w likwidacji. Ludzie stracili kolosalne zaliczki

Zgodnie z przepisami przy takiej punktacji pan Marek mógłby otrzymać świadczenie wspierające dopiero w 2026 roku. Jednak decyzja, która go do tego uprawnia, traci ważność w grudniu 2025 roku.

- Ja oglądam państwa reportaże i różne sytuacje są, ale nie wierzyłem, że takie coś można stworzyć, bo to jest absurd - komentuje Marek Hagno.

- Sytuacja pana Marka ilustruje taki generalny problem, jakim jest powierzchowność tych ocen dokonywanych przez zespoły oceniające. Te zespoły zazwyczaj przeznaczają na spotkanie kilkanaście minut. Taki czas jest zdecydowanie niewystarczający, aby w pełni zrozumieć i ocenić wszystkie aspekty funkcjonowania ocenianej osoby – tłumaczy Jerzy Szymanik z kancelarii LEXAGO.

O wyjaśnienia pytamy Renatę Grochal, przewodniczącą Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Krakowie:

Reporterka: Czyli dzisiaj taka decyzja nie ma żadnej mocy?

Renata Grochal: Decyzja jest obowiązująca. W przypadkach takich na podstawie tej decyzji, jeżeli ktoś otrzymał w chwili obecnej 70 punktów, ZUS dokona wypłaty dopiero w 2026 roku.

Reporterka: Ale nie dokona, bo ta decyzja nie będzie ważna.

Renata Grochal: Przestanie obowiązywać.

Reporterka: Przestanie obowiązywać, będzie konieczność ponownego…

Renata Grochal: Złożenia wniosku w celu ustalenia potrzeby wsparcia.

ZOBACZ: Zabiorą jej dziecko, bo jest za stara?

W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie uzyskaliśmy odpowiedzi dlaczego osoby takie, jak pan Marek muszą czekać na wypłatę świadczenia do 2026 roku.

„Czas oczekiwania na wydanie decyzji nie spowoduje negatywnych skutków dla osób, którym przysługuje świadczenie” - zapewnił Adam Piśko, ekspert ds. komunikacji medialnej z MRPiPS.*

 - Aby móc uzyskać wypłatę świadczenia wspierającego w tym roku, osoba musi otrzymać co najmniej 87 punktów lub więcej. Jest to rozbite w przepisach na trzy lata. W kolejnym roku będą mogły się ubiegać o wypłatę świadczenia osoby, które otrzymały 78 punktów lub więcej. Osoby, które otrzymały powyżej 70 punktów, będą mogły się ubiegać o wypłatę świadczenia w 2026 roku. Rozwiązanie wynika z przepisów prawa. Tak zostały określone etapy wejścia wypłaty świadczenia. Organem właściwym jest ministerstwo – mówi Renata Grochal, przewodnicząca Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Krakowie.

Pan Marek nie zamierza się poddawać. Teraz oceną poziomu jego sprawności będzie zajmował się sąd. Schorowany mężczyzna ma nadzieję, że będzie mógł skorzystać ze świadczenia wspierającego przed 2026 rokiem.

- A ty sobie człowieku czekaj, może w międzyczasie umrzesz i będziemy mieć spokój z tobą. Chyba na tej to zasadzie – podsumowuje mężczyzna.

* poniżej pełna treść oświadczenia Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i odpowiedzi na nasze pytania:

Zasady ustalania poziomu potrzeby wsparcia określone zostały w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44, ze zm.) oraz aktach wykonawczych  do ustawy, tj.  rozporządzeniach wydanych na jej podstawie.
 
Decyzje ustalające poziom potrzeby wsparcia wydają wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.  Poziom potrzeby wsparcia ustalany jest na wniosek osoby z niepełnosprawnością albo jej  opiekuna czy pełnomocnika. Do wniosku należy załączyć kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z  funkcjonowaniem.
 
Procedura ta jest zupełnie odrębną od zasad wydawania orzeczeń potwierdzających niepełnosprawnych. Dotychczasowe orzeczenia są w dużym stopniu wydawane w oparciu o  dokumentację  medyczną. Poziom potrzeby wsparcia jest oceną w pełni funkcjonalną.

Poziom potrzeby wsparcia jest ustalany natomiast na podstawie bardziej precyzyjnych kryteriów oceny, związanych z funkcjonowaniem osoby. Przy ustaleniu potrzeby wsparcia bierze się pod uwagę zdolność osoby do samodzielnego wykonywania określonych  czynności, związanych z obszarami codziennego funkcjonowania oraz rodzaj wymaganego wsparcia, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do jej wykonania oraz konieczności wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą. Ocena uwzględnia każdy aspekt funkcjonowania  osoby z niepełnosprawnością.
 
Poziom potrzeby wsparcia określają co najmniej dwuosobowy skład ustalający powołany spośród specjalistów do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia zatrudnionych w wojewódzkich zespołach do spraw orzekania o niepełnosprawności. Takim specjalistą  może być fizjoterapeuta, psycholog, pedagog, pedagog specjalny, pracownik socjalny, doradca zawodowy lub pielęgniarka/pielęgniarz. Wszyscy specjaliści do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia są obowiązani do odbycia szkolenia przeprowadzonego przez Pełnomocnika,  zgodnie z programem opracowanym na podstawie minimów programowych i do złożenia z wynikiem pozytywnym testu sprawdzającego w zakresie objętym szkoleniem. Aktualnie przeszkolono 1744 specjalistów.
 
Decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia określa poziom potrzeby wsparcia w wartościach punktowych od 0 do 100.
 
Czy jest możliwy tryb odwoławczy od podjętej decyzji? Jak on wygląda?  
 
W przypadku gdy osoba z niepełnosprawnością nie jest usatysfakcjonowana uzyskanym wynikiem w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji może złożyć zaskarżyć decyzję, tj. złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Złożenie takiego wniosku  ponownie wszczyna procedurę ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Ponownie wydana decyzja może zostać zaskarżona do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, poprzez złożenie odwołania od decyzji, w terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji.
 
 Jeżeli osoba starająca się o świadczenie otrzymała wsparcie poniżej 80 pkt., kiedy może liczyć na wypłatę świadczenia?
  
 Odnosząc się do kwestii wypłaty świadczenia osobie, która uzyskała 80 pkt w decyzji ustalającej to należy wyjaśnić, iż zostały wprowadzony harmonogram wypłaty świadczeń,
  a mianowicie:
  • od 1 stycznia 2024 r. – świadczenie wspierające dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z najwyższymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. od 87 do 100 pkt
  • II etap – od 1 stycznia 2025 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z kolejnymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. od 78 do 86 pkt
  • III – ostatni etap – od 1 stycznia 2026 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z pozostałymi uprawniającymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. od 70  do  77 pkt.

Jak wiadomo ustalanie poziomu potrzeby wsparcia nie jest obowiązkowe, a decyzja o wystąpieniu z wnioskiem o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia należy do osoby niepełnosprawnej, nie mniej jednak należy wyraźnie zaznaczyć, iż osoby niepełnosprawne chętnie ubiegają się o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia.

Według stanu na dzień 29.08.2024 r. Wojewódzkie Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności wydały 102 306 decyzji ustalających poziom potrzeby wsparcia, z czego 75 859 decyzji uprawniających do uzyskania świadczenia wspierającego w okresie 2024-2026 (w tym około 55% uprawniających do wypłaty w 2024 r.). Złożonych zostało ok. 320 tys. wniosków.

Świadczenie wspierające przysługuje co do zasady od miesiąca złożenia wniosku o jego przyznanie do ZUS. Jeśli jednak wniosek zostanie złożony w ciągu 3 miesięcy od dnia wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, prawo do świadczenia  będzie przyznane od miesiąca złożenia wniosku o wydanie decyzji o potrzebie wsparcia – środki pieniężne za ten okres zostaną wypłacone po przyznaniu świadczenia. Oznacza to, że czas oczekiwania na wydanie decyzji nie spowoduje negatywnych skutków dla osób,  którym przysługuje świadczenie.
 
Czy osoby z niepełnosprawnościami zgłaszają chęć skorzystania z tego świadczenia i czy chętnie ubiegają się o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia  w  wojewódzkich Zespołach do spraw Orzekania o Niepełnosprawności?  
 
Zainteresowanie Świadczeniem Wspierającym jest ogromne. W tym momencie mamy ponad 300 tys. wniosków. Nie ma się czemu dziwić, jest to pierwsze świadczenie kierowane bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością oraz w takiej kwocie.
 
Czy świadczenie wspierające zastąpiło świadczenie wypłacane opiekunowi osoby niepełnosprawnej? 
 
Świadczenie Wspierające jest realizacją zapisów Strategii na rzecz osób z niepełnosprawnościami na lata 2021-2030 oraz Konwencji ONZ, w których jest mowa o kierowaniu indywidualnego wsparcia bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami. Świadczenie wspierające jest wypłacane po przekroczeniu przez OzN 18. roku życia. Nowe Świadczenie Pielęgnacyjne po zmianach będzie przyznawane rodzicom i opiekunom osób z niepełnosprawnościami do 18. roku życia bez przymusu rezygnacji z pracy zawodowej.